Yelkenli teknelerde rüzgarın geliş açısıyla orantılı olarak, teknenin yatış yönünü ifade etme amacıyla kullanılan rüzgaraltı ve rüzgarüstü kavramları vardır. Bir teknenin rüzgarı alış açısı ve kontrası fark etmeksizin, omurga hattını uzatarak elde ettiğimiz sanal çizginin yelken tarafında kalan sahaya o teknenin “rüzgaraltı” denirken, rüzgarın geldiği tarafında bıraktığı alana ise “rüzgarüstü” denmektedir.
Aslında bu konu çok basit olmasına karşın genelde çok karıştırılan bir kavramdır. Dümende durduğumuz zaman bir tekneyi omurga hattından ikiye bölersek; rüzgarın geldiği tarafı rüzgarüstü, rüzgarın gittiği tarafı ise rüzgaraltı olarak ifade edebiliriz. Aynı şekilde yelkenlerin rüzgârın geliş yönüne bakan tarafı rüzgâr üstü, diğer tarafı ise rüzgâraltı olarak ifade edilir.
Unutmayalım ki, rüzgarın arkadan geldiği pupa seyri hariç. Çünkü burada rüzgarın yön olarak teknenin kıçına denk gelip, bordasına yani yanına değdiği söylenemez. Bir yelkenli teknenin yelkeninin bulunduğu tarafı ile rüzgarın geldiği tarafı mutlaka terstir. Pupada da rüzgaraltı ve rüzgarüstü kavramları olmasına rağmen, bu karşıtlıktan bahsetmek yanlış olacaktır. Örneğin, İskele kontra giden bir teknede ana yelken teknenin sancak tarafında bulunur, çünkü rüzgar teknenin iskele tarafından gelmektedir.
Buna bağlı olarak teknemiz yelkenimizin üzerinde oluşan rüzgar kuvveti ile yelkenin bulunduğu tarafa doğru yatma eğilimi göstereceğinden, yelkenciler rüzgarüstü tarafa yani yelkenin bulunmadığı tarafa oturarak teknenin dengesini sağlamaya çalışırlar.
Nerelerde Kullanırız?
Rüzgaraltı ve rüzgarüstü kavramları gerek yelken trimi olsun gerekse denizde çatışmayı önleme tüzüğü, sürekli kullanılır. Rüzgara karşı seyir yaparken özellikle orsa, dar apaz ve apaz seyirlerinde cenovada yer alan rüzgarüstü ve rüzgaraltı tüyler bizim için çok önemli bir yere sahiptir. Çünkü yelkenlerin çalışıp çalışmadığını bu tüylerin hareketine bakarak anlarız. Ayrıca denizde çatışma kurallarında ise aynı kontrada olan iki yelkenli teknenin arasındaki yol üstünlüğüne kimin rüzgaraltında olduğuna bakılarak karar verilir.
Bunun dışında demirleme sahası ararken varsa eğer bir kara parçasının rüzgaraltı ve korunaklı yeri orası tercih edilir. Yelkenleri indirip kaldırırken aynı şekilde bir kara parçasının karıntısı olarak kullandığımız rüzgarltı tarafı, özellikle sert havalarda yelkenleri basıp indirme işlemini oldukça kolaylaştırır.
Yelken yarışlarında eğer aynı kontralarda başlangıç hattına giriyorsak, rakibimizin mümkün olduğunca rüzgaraltında kalmamaya çalışırız. Çünkü rakibin rüzgarltı tarafında kaldığınız zaman ondan gelen türbülanslı hava akımı bizim hem hızımızı hemde rüzgar açımızı olumsuz yönde etkileyecektir.
Tüm bunlara ilave olarak yanaşma kalkma manevralarında düzgün bir şekilde manevra yapabilmek için bu rüzgarüstü ve rüzgaraltı kavramı çok önemlidir.
